آموزش روانشناسی و بهداشت روانی

حقایق و افسانه ها در رابطه با هیپنوتیزم
انجمن روانشناسی امریکا (American Psychological Association) هیپنوتیزم را «تعاملی توأم با همکاری» می­داند که در آن «شرکت­­کننده به اظهارات و درخواست­های هیپنوتیزم­کننده پاسخ می­دهد». هرچند هیپنوتیزم بیشتر شهرت خود را مدیون نمایش­های بی­پایه و عجیب و غریب سودجویان است، تحقیقات بالینی نشان می­دهد که می­توان از آن برای مقاصد درمانی، مخصوصاً برای کاهش درد و اضطراب استفاده کرد. حتی برخی از متخصصان معتقدند از هیپنوتیزم می­توان برای کاهش علائم زوال عقل استفاده کرد.

هیپنوتیزم چیست؟

هیپنوتیزم نیز مانند بیداری، خواب­آلودگی، خواب یا بیهوشی، یکی از حالات یا وضعیت­های هشیاری (states of consciousness) است. معمولاً هیپنوتیزم را به صورت وضعیت شبه­خواب یا بیهوشی توصیف می­کنند، اما دقیق­تر آن است که آن را  وضعیتی با سطح توجه و تمرکز بالا، تلقین­پذیری زیاد و خیال­پردازی­ شفاف بدانیم. در جریان هیپنوتیزم، به فرد نشان داده­ می­شود چگونه خود را در حالت آرام قرار دهد، به طوری که بدن و ضمیر هشیار (conscious) فرد در وضعیت استراحت قرار گیرد، در حالی که ضمیر نیمه­هشیار (subconscious) هم­چنان فعال است. دقت به این نکته ضروری است که هیپنوتیزم­کننده باعث هیپنوتیزم­ شدن بیمار نمی­شود، بلکه نقش او تنها کمک و راهنمایی به فرد برای قرار گرفتن در وضعیت هیپنوتیزم است.

هیپنوتیزم چه اثری بر روی افراد دارد؟

تجربه­ی هیپنوتیزم از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است. برخی آن را نوعی حالت جداشدگی یا آرمیدگی عمیق توصیف می­کنند، در حالی که برخی دیگر احساس می­کنند کنترلی بر رفتار خود ندارند. بعضی دیگر هم در جریان هیپنوتیزم کاملاً هشیار و قادر به برقراری مکالمه هستند.

آزمایشات ارنست هیلگارد (Ernest Hilgard) نشان داد چگونه می­توان از هیپنوتیزم برای تغییر چشمگیر ادراک استفاده کرد. وی به گروهی از داوطلبان خود در جریان هیپنوتیزم تلقین کرد که دردی در دست خود احساس نکنند. سپس دست آن­ها را درون آب یخ قرار داد. در حالی که افراد عادی پس از چند ثانیه دست خود را از ظرف آب بیرون می­کشیدند، افراد هیپنوتیزم شده قادر بودند دست خود را برای چند دقیقه بدون احساس درد درون آب یخ نگه دارند.

همه­ی ما بارها در طول روز تجربه­ی خلسه­ی هیپنوتیزمی را تجربه می­کنیم. شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در حال رانندگی یا پیاده­روی، ناگهان به خود بیایید و از این­که چه­طور بدون آن­که آگاه باشید، خیابان­ها را پشت سر گذاشته­اید، تعجب کنید. قطعاً در این زمان کنترل کامل خود را در دست داشته­اید و به شرایط خیابان­ها، ماشین­ها و افراد دیگر پاسخ مناسب داده­اید، اما در واقع در حالت خفیفی از هیپنوتیزم به سر می­بردید.

از هیپنوتیزم چه استفاده­هایی می­توان کرد؟

موارد زیر تنها بخشی از کاربردهای هیپنوتیزم هستند که مورد حمایت آزمایشات تجربی قرار گرفته اند:

·        درمان دردهای مزمن، هم­چون التهاب مفاصل.

·        درمان یا کاهش درد زایمان.

·        کاهش نشانه­های بیماری زوال عقل (dementia).

·        درمان برخی از نشانه­های کمبود توجه به همراه بیش­فعالی (ADHD).

·        کاهش حالت تهوع بیماران سرطانی تحت فرآیند شیمی­درمانی.

·        کنترل درد جراحی یا ترمیم دندان.

·        حذف یا کاهش عارضه­های پوستی هم­چون زگیل و سوریازیس.

البته ذکر این نکته ضرورت دارد که استفاده از رواندرمانی در هیپنوتیزم (hypnotherapy) ظرافتهای خاصی دارد که تنها از عهده روانشناس متخصص برمی­آید. هیپنوتیزم کردن افرادی که از بیماریهای خاصی(مخصوصاْ افسردگی) رنج می برند، می­تواند کاملاً زیان­رسان باشد. امروزه بیش از 90 درصد روانشناسان امریکا، استفاده از روشهای دیگر را بر هیپنوتراپی ترجیح می­دهند.

نظریه­ی هیپنوتیزم

یکی از معروف­ترین نظریات در زمینه­ی هیپنوتیزم، نظریه­ی نوگسستگی هیلگارد است. طبق این نظریه، افراد در جریان هیپنوتیزم دچار گسستگی هشیاری می­شوند، به طوری که دو جریان متفاوت فعالیت ذهنی را به طور هم­زمان تجربه می­کنند. در حالی که یک جریان هشیاری به اظهار نظرهای هیپنوتیزم­کننده پاسخ می­دهد، جریان گسسته­ی دیگر به پردازش اطلاعات بیرون از اگاهی هشیار شخص می­پردازد.

باورهای غلط در باره­ی هیپنوتیزم

باور غلط 1: هنگامی که از هیپنوتیزم خارج شوید، هیچ چیز از فرآیند هیپنوتیزم به یاد نمی­آورید.

با این که در موارد بسیار استثنایی ممکن است فراموشی رخ دهد، به طور کلی افراد تمام وقایع حالت هیپنوتیزم خود را به یاد می­آورند. با این حال هیپنوتیزم می­تواند تأثیر مهمی بر حافظه بگذارد. فراموشی پس از هیپنوتیزم پدیده­ای محدود و گذراست که در طی آن فرد قادر به یادآوری رویدادهای به­خصوصی که پیش یا در جریان هیپنوتیزم رخ داده، نیست.

باور غلط 2: هیپنوتیزم افراد را قادر می­سازد تمام جزئیات گذشنته را به یاد بیاورند.

با این که از هیپنوتیزم می­توان برای یادآوری وقایع گذشته استفاده کرد، اما رسانه­های جمعی در تأثیر آن بسیار اغراق کرده­اند. بررسی­ها نشان می­دهد که هیپنوتیزم نمی­تواند در بالا بردن یا دقیق­تر کردن حافظه، سهم خیلی مهمی داشته باشد. به علاوه، هیپنوتیزم می­تواند منجر به یادآوری خاطرات غلط یا تحریف­شده شود.

باور غلط 3: دیگران می­توانند شما را بر خلاف میلتان هیپنوتیزم کنند.

برخلاف باور عموم، هیپنوتیزم تنها در صورت همکاری داوطلبانه و خودخواسته­ی فرد امکان­پذیر است.

باور غلط 4: در جریان هیپنوتیزم، هیپنوتیزم­کننده بر رفتارهای شما تسلط کامل دارد.

با این که بیشتر مواقع مردم در جریان هیپنوتیزم احساس می­کنند رفتارهایشان تحت کنترل هیپنوتیزم­کننده است، اما در واقع او نمی­تواند شما را مجبور به انجام کاری کند که با ارزش­ها یا اصول اخلاقی­تان سازگار نیست. در مطالعاتی که بر روی این جنبه از هیپنوتیزم صورت گرفته، داوطلبان از خواسته­های غیراخلاقی هیپنوتیزم کننده سر باز زده، یا از حالت هیپنوتیزم خارج شده­اند. در جریان هیپنوتیزم، بخش نیمه­هشیار ذهن شما کنترل­کننده­ی اصلی ذهن است، بنابراین، شما آن­ چیزی را برملا می­سازید که خود انتخاب می­کنید و برای حل مسائلتان ضروری می­دانید.

باور غلط 5: هیپنوتیزم شما را بسیار نیرومند، سریع یا با استعداد می­کند.

با این که می­توان از هیپنوتیزم برای افزایش کارایی استفاده کرد، این فرآیند افراد را از قابلیت­های فیزیکی­شان فراتر نمی­برد.

آیا شما هم می­توانید هیپنوتیزم شوید؟

تحقیقات نشان داده است که اکثر مردم بیش از آن­چه گمان می­کنند، قابلیت هیپنوتیزم شدن دارند.

·        پانزده درصد از مردم بسیار هیپنوتیزم پذیر هستند.

·        کودکان بیش­تر از بزرگسالان مستعد هیپنوتیزم هستند.

·        هیپنوتیزم کردن نزدیک به ده درصد از بزرگسالان دشوار، یا غیرممکن است.

·        افرادی که به راحتی در خیالات فرو می­روند، به هیپنوتیزم پاسخ مساعدتری می­دهند.

·        افرادی که به هیپنوتیزم دید مثبت­تری دارند، راحت­تر به آن پاسخ می­دهند. بنابراین اگر قصد هیپنوتیزم شدن دارید، با ذهن باز به استقبال آن بروید.

 

منابع:         http://psychology.about.com

                   www.ezinearticles.com

          برنامه های تلویزیونی دکتر فرهنگ هلاکویی

ارسال شده توسط modir در 1390/02/08 23:07:51 19792 دفعه خوانده شده ·